Dieetadviezen energie en eiwitrijke voeding diabetes

3. Energie en eiwit in de voeding

3.1 Wat is energie
Voedsel levert energie. Dit hebben wij nodig bij alles wat wij doen, bijvoorbeeld lopen en fietsen, maar ook voor lichamelijke activiteiten, zoals ademhalen, praten en het kloppen van het hart. De hoeveelheid energie, die iemand nodig heeft, is afhankelijk van onder andere lengte, leeftijd, geslacht, activiteit, stress en ziekte. De hoeveelheid energie van een voedingsmiddel wordt uitgedrukt in kilocalorieën (kcal).

3.2 Wat is eiwit
Eiwit is een bouwstof. Het is nodig voor de opbouw en instandhouding van de spieren en ons bloed en voor herstel bij wonden. Bij ziekte is eiwit de belangrijkste voedingsstof voor herstel. Eiwit komt vooral voor in dierlijke producten, zoals:

• Vlees, vis en kip.
• Ei.
• Kaas,melk en melkproducten.

Ook brood, bonen, noten, tahoe, en tempé bevatten een kleine hoeveelheid eiwit.

Bij ziekte, na een behandeling of een operatie is de behoefte aan energie en eiwit verhoogd. Om het risico op ondervoeding te voorkomen/verminderen, is een energie- en eiwitverrijkte voeding van belang.

3.3 Wat is dagelijks nodig?
Goed eten en drinken betekent dat u alle noodzakelijke voedingsstoffen in voldoende hoeveelheden gebruikt. Dit houdt in dat u per dag het volgende minimaal zou moeten eten:

4. Energie- en eiwitverrijkte voeding
Wat kunt u doen om meer energie en eiwit in uw voeding te krijgen? De volgende tips kunnen u op weg helpen.

4.1 Tips voor de broodmaaltijden

• Volkorenbrood bevat iets meer voedingsstoffen dan licht bruinbrood, maar is ook veel vezelrijker en geeft sneller een vol gevoel. Kies dan liever licht bruinbrood. Immers 3 dunne sneetjes licht bruinbrood met beleg leveren meer voedingstoffen dan 2 belegde volkoren boterhammen.
• Besmeer uw brood royaal met (dieet) margarine. Dieetmargarine bevat evenveel energie als roomboter en 2 keer zoveel energie als halvarine. Roomboter heeft niet de voorkeur in verband met de hoeveelheid verzadigd vet.
• Beleg uw brood liever met vleeswaren en kaas, hierin zit meer eiwit dan in zoet beleg. Gebruik dubbel of zelfs driedubbel hartig beleg per boterham of een extra plakje kaas/ vleeswaren uit het vuistje. De voorkeur gaat uit naar magere vleeswaren of 20+/30+ of 40+ kaas of smeerkaas.
• Luxe broodsoorten, zoals krentenbrood, broodjes, mueslibroodjes, hartige of zoete broodjes bevatten meer energie dan een ‘gewone’ snee brood. Broodsoorten van bladerdeeg kunt u beter vermijden i.v.m. de hoeveelheid verzadigd vet die deze producten bevatten.
• Neem eens iets anders op brood, bijvoorbeeld een kant en klare salade, roerei of gebakken vis.
• Als vervanging van het brood kan ook gebruik worden gemaakt van pap van (half)volle melk of vla of drinkontbijt.

4.2 Tips voor melk, melkproducten en kaas
Melkproducten bevatten veel eiwitten. U kunt alle zelfbereide en kant-en-klare melkproducten gebruiken.

• Maak vooral gebruik van halfvolle zuivelproducten. Producten met vruchten bevatten vaak extra suiker en daardoor extra calorieën.
• Maak (half)volle naturelvla of yoghurt of kwark op smaak met fruit, vruchtenmoes en/of suikervrije limonade- of rozebottel siroop en voeg er room (op basis van soja) aan toe.
• Milkshake: kant-en-klaar of zie de recepten achter in deze brochure.

4.3 Tips voor warme maaltijden

• Soep: levert niet veel voedingsstoffen en het vult de maag. U kunt de soep dus beter weglaten. Mocht u wel soep willen gebruiken, gebruik dan bij voorkeur een gebonden soep met een scheut (half) volle koffiemelk of sojaroom. De soep kan calorie- en eiwitrijker gemaakt worden door extra stukjes mager vlees, vis of kip toe te voegen en/of de soep licht te binden met vermicelli, rijst of pasta.
• Vlees: gebruik bij voorkeur alle soorten mager vlees- of vissoorten, Eet u geen vlees, dan is een ei, een gebakken kaasplak of een vleesvervanger (vegetarisch) een goede vervanging. Koud vlees/ vis staat soms minder tegen dan warm vlees/vis. Bereid vlees/vis in ruim dieetmargarine of olie.
• Jus/saus: aan sauzen kunt u (half)volle koffiemelk of sojaroom toevoegen of gebruik royaal jus (o.b.v. vloeibare dieetmargarine) zonder toevoeging van water.
• Groente: gebruik de groente liefst in gekookte vorm. Hieraan kunt u klontje dieetmargarine, crème fraîche light of een scheutje vloeibaar vet voor “koken en bakken” toevoegen.
• Aardappelen: gebruik deze bij voorkeur in de vorm van puree of stamppot, waaraan extra dieetmargarine kan worden toegevoegd. U kunt ook gebakken aardappelen (bereid in (vloeibare) dieet-margarine of olie) of frites (bereid in vloeibaar frituurvet) gebruiken.
• Nagerecht: (kant-en-klaar of zelfgemaakt) hier kunt u een scheutje sojaroom aan toevoegen.
• Maak bij voorkeur gebruik van magere of (half)volle melkproducten.

4.4 Tips voor tussendoortjes
U kunt bijvoorbeeld een keuze maken uit:

• Beschuit, cracker, knäckebröd of een paartoastjes met dieet-margarine en beleg.
• Plak ontbijtkoek, krentenbol, eierkoek of sneetje krentenbrood royaal besmeerd met dieetmargarine.
• Biscuitjes, tussendoor biscuits zoals Evergreen of Sultana, een mueslireep, of een plakje cake.
• Schaaltje pap, vla, (vruchten)yoghurt, (vruchten)kwark, drinkontbijt of een ander kant-en-klaar nagerecht.
• (Half)volle melk of yoghurt met cornflakes of muesli.
• Milkshakes (zie basis recepten achter in brochure).
• Rolletje mager vleeswaar, blokje20+/30+ of 40+ kaas.
• Handje noten, studentenhaver of pinda’s. aring, paling, toast met zalm, gebakken vis.
• Kant-en-klare salade, bijvoorbeeld huzarensalade, eiersalade of aardappelsalade.
• Om mee te nemen: pakjes (half)volle of magere (chocolade)melk, drinkyoghurt of vruchtensap (eventueel een light versie).

Wist u dat:

• Dieetmargarine evenveel kcal levert als roomboter?
• Door het vlees te paneren het vlees extra veel margarine opneemt?
• Ongeklopte sojaroom een minder vol gevoel geeft dan opgeklopte room?
• Indien de warme maaltijd tegenstaat, u ook een slaatje, ragout of boterham met gebakken ei kan gebruiken?

5. Adviezen bij mogelijke klachten
Het kan zijn dat u, ondanks deze richtlijnen, onvoldoende kunt eten omdat u last heeft van bepaalde klachten. Hieronder vindt u tips over wat u kunt doen bij klachten als misselijkheid, vol gevoel, verminderde eetlust, vermoeidheid, hinderlijke slijmvorming of smaak- en reukverandering.

5.1 Bij misselijkheid:
Er zijn veel oorzaken voor misselijkheid aan te geven, zoals spanningen, medicijnen, therapie of een lege maag. Daarnaast verergert vooral een vochttekort het misselijkheidsgevoel. Een aantal adviezen zijn:

• Gebruik kleine maaltijden, meerdere malen per dag. Meestal worden 6-8 kleinere maaltijden beter verdragen dan 3 grote maaltijden (iedere 2-3 uur iets eten).
• Eet en drink op tijdstippen, waarop u zich niet misselijk voelt.
• Vermijd sterke geuren als u daar niet tegen kunt.
• Als u ’s morgens al misselijk bent, kunt u het beste voor het opstaan iets eten. Neem bijvoorbeeld een beschuit of een cracker met een kopje thee op bed.
• Ga niet meteen na de warme maaltijd liggen. Het is beter om eerst een half uur zittend te rusten.
• Probeer voldoende te drinken, dit houdt in 1,5 tot 2 liter (10 à 15 kopjes) per dag.

5.2 Bij vol gevoel of verminderde eetlust:

• Breng zoveel mogelijk variatie aan in uw voeding. Dit voorkomt datde voeding gaat tegenstaan.
• Eet en drink zoveel mogelijk van producten die u echt lekker vindt.
• Eet regelmatig kleine porties. Neem extra tussendoortjes, zoals eenblokje 20+ of 30+ kaas, een koekje of een beschuitje met dieetmargarine.
• Schep niet teveel eten in één keer op. Het zien van een vol bord kaner al voor zorgen dat u geen trek meer heeft. ·
• Zorg ervoor dat u uitgerust bent, voordat u aan een maaltijd begint.
• Zorg ervoor dat u wat kant en klaar hapjes in de buurt heeft.
• Eet het nagerecht een half uur na de maaltijd.
• Vermijd koolzuurhoudende dranken.

5.3 Bij kortademigheid en vermoeidheid:

• Zorg ervoor dat u uitgerust bent, voordat u aan een maaltijd begint.
• Eet vaker kleinere porties.
• Zorg voor een juiste lichaamshouding en juiste ademhalingstechniek.
• Eet langzaam en rustig.
• Eet voedsel dat u makkelijk kunt kauwen, bijvoorbeeld zacht vlees en/of zacht gekookte groenten.
• Gebruik de “grootste” maaltijd op het tijdstip van de dag dat u zichhet beste voelt.
• Als het klaarmaken van de maaltijd u veel energie kost, gebruik dankant-en-klaar producten uit de koeling van de supermarkt, diepvriesmaaltijden of producten uit blik, pak of glas.
• De voedingswaarde is praktisch gelijk aan die van verse producten, met uitzondering van fruit.
• Vraag of iemand voor u de boodschappen doet en kookt.
• Kook voor meerdere dagen. De overige porties kunnen ingevroren worden.
• Neem uw medicatie op de juiste tijd en op de juiste wijze in.
• Indien u zuurstof toegediend krijgt, kunt u hiermee doorgaan tijdens de maaltijd.

5.4 Bij droge mond:

• Probeer bij iedere hap voedsel iets te drinken.
• Kauw het voedsel goed. Door goed te kauwen wordt er extra speeksel in de mond aangemaakt.
• Gebruik veel saus of jus bij de warme maaltijd.
• Beleg uw boterham met smeerbaar beleg.
• Zuig op een (suikervrij) zuurtje of pepermunt.
• Spoel uw mond met thee met citroen.

5.5 Bij hinderlijke slijmvorming:
Sommige mensen geven aan meer slijmvorming te krijgen door het gebruik van melkproducten. Het slijmachtige gevoel dat in de mond kan ontstaan door deze melkproducten hangt niet samen met slijm uit de longen. Melkproducten zorgen dus niet voor meer slijm uit de longen. De volgende adviezen kunnen de klachten in de mond verminderen:

• Spoel de mond met (mineraal)water, water met citroensap of koolzuurhoudend mineraalwater.
• Pas een goede mondhygiëne toe.
• Gebruik ijsblokjes of ijswater.
• Gebruik friszure producten, zoals ananas, augurk, komkommer, zilveruitjes, appel en tomaat.
• Gebruik friszure dranken, zoals karnemelk en (drink)yoghurt.
• Neem na het drinken van melk een slokje water, vruchtensap of imonade om het plakkerige gevoel weg te nemen.
• Neem vaker zoute producten als bouillon en zoute drop. Zout vermindert de slijmvorming.

5.6 Bij smaak- en reukveranderingen:
Het is mogelijk dat bepaalde producten u (tijdelijk) tegenstaan. Ook kan het zijn dat u bepaalde producten (tijdelijk) niet meer verdraagt. Heeft u een bepaalde smaakverwachting van een product, probeer dan een voor u onbekend product te nemen waar u geen verwachting van heeft. U kunt dan gebruik maken van vervangingen. Kies bijvoorbeeld in plaats van:

• Vlees: magere vleeswaren, vis, kip/ kalkoen, ei en eigerechten, kaas, kwark, peulvruchten, sojagerechten (tahoe of tempeh), vegetarisch producten ( Qourn®, Tivall®, Valess ®) en noten.
• Melk: vla, pap, ijs of zure melkproducten als (drink)yoghurt, karnemelk en kwark.
• Brood: beschuit, crackers, pap, vla (eventueel met muesli, cruesli, cornflakes), ontbijtproduct en drinkontbijt.
• Warme maaltijd: aardappelpuree met ragout, maaltijdsoep, broodmaaltijd, salade, patat of gebakken aardappelen (bereid in vloeibare margarine of olie) met appelmoes.
• Koffie: thee, (vruchten)sap, suikervrije limonade of rozebottelsiroop, bouillon.

Dieetpreparaten
Wanneer gewoon eten tegenstaat en het niet lukt om voldoende energie binnen te krijgen, is het mogelijk gebruik te maken van dieetpreparaten. De diëtist kan u hierover meer informatie verstrekken en aangeven welk product voor u het meest geschikt is en hoeveel u daarvan het beste kunt gebruiken. In een aantal gevallen is het mogelijk deze dieetproducten vergoed te krijgen. Uw diëtist kan voor u een aanvraag voor vergoeding indienen bij uw zorgverzekeraar.

6. Recept voor energierijke drank en toetje
(de vermelde voedingswaarde is berekend per portie)

Basisrecept voor milkshakes (1 portie)

• 100 ml (half)vol melkproduct
• 50 gram ijs (1 flinke bol)
• smaakmaker(s): zie onder

Bereiding:
Snijd het ijs in grote stukken. Voeg het melkproduct en andere toevoe-gingen (vruchten klein of geprakt) toe en mix het geheel met behulp van een mixer of mengbeker. Bij de bereiding van milkshakes kan ook ongeklopte sojaroom worden toegevoegd.

Suggesties voor variaties:

Maak eventueel een grotere hoeveelheid tegelijk en bewaar deze afgesloten in de koelkast, maximaal 24 uur.

Voedingswaarde: 178 kcal, 6 gram eiwit, 5 gram vet en 33 gram Koolhydraten.

Bereikbaarheid afdeling Diëtetiek:

• Telefoon: (076) 595 30 75

Algemeen telefoonnummer Amphia:
(076) 595 50 00

Meer lezen over diëtetiek in Amphia?